Guglielm Gadola

Aus Theaterlexikon - CH
Version vom 22. Oktober 2015, 14:33 Uhr von de>Fid darstellende kunst (Neuer Abschnitt →‎Normdaten)
(Unterschied) ← Nächstältere Version | Aktuelle Version (Unterschied) | Nächstjüngere Version → (Unterschied)
Zur Navigation springen Zur Suche springen

* 6.11.1902 Mustér GR, † 12.7.1961 Cuira GR.

Gimnasi a Mustér ed Engelberg, studi d’istorgia e da romanistica a Friburg e Turitg, dissertaziun davart l’istorgia da la litteratura rumantscha dal 17avel tschientaner. 1930–61 magister d’istorgia e franzos a la Scola chantunala a Cuira. Durant il temp gimnasial sveglia ses magister pader Baseli Berther l’interess da G. per la litteratura e cultura rumantscha ch’el perscrutescha sia entira vita. Numerusas publicaziuns, oravant tut en lingua rumantscha. Confundatur e durant 25 onns redactur dal chalender "Il Glogn". Durant quindesch onns redactur da la revista "L’ Ischi" (Trun). G. è surtut autur da prosa. Sia ovra cumpiglia var quaranta raquints e novellas, per exempel "Ina fiera de Ligiaun" (1962), "Las marletgas da Paul Luziet" (1956) u "Il taur dil Toni Tin" (1959). G. scriva var diesch biografias da persunalitads rumantschas e radund tschuncanta tractats istorics, tranter quels in’istorgia dal teater rumantsch en trais toms ("Historia dil teater romontsch", en: Ischi 22/1932; 23/1933; 47/1961) sco era la "Historia della schurnalistica sursilvana 1836–1928". G. è er coautur dal guid da teater rumantsch "Muossavia dramatic sursilvan e ladin" (1947) e da sias ovras da successiun. Ina ferma relaziun cun il teater ha G. er sco autur dals gieus umoristics "Il sfrusader" e "Gion Tuella, il poet e tillatrau", sco translatur da "Sill’alp de Sevgein" (tenor Gion Antoni Hitz), "La dunschala dil casti ner" (tenor in drama istoric dad Ernst von Wildenbruch) u "Il caplon perpeten" (1956, "Dr ewig Vikar" dad Otto Wolf). Da giuven è G. reschissur a Cuira e Domat.




* 6.11.1902 Disentis GR, † 12.7.1961 Chur GR.

Besuch des Gymnasiums in Disentis und Engelberg, Studium der Geschichte und Romanistik in Freiburg und Zürich, Dissertation über die Geschichte der rätoromanischen Literatur des 17. Jahrhunderts. 1930–61 Lehrer für Geschichte und Französisch an der Kantonsschule Chur. Während der Gymnasialzeit weckte sein Lehrer Pater Baseli Berther G.s Interesse für rätoromanische Literatur und Kultur, die er zeitlebens erforschte. Zahlreiche Publikationen, vorab in rätoromanischer Sprache. G. war Mitbegründer des Kalenders "Il Glogn" und 25 Jahre dessen Redaktor. Während fünfzehn Jahren redigierte er die Zeitschrift "L’ Ischi" (Trun). G. war vor allem Prosaautor. Sein Werk umfasst an die vierzig Erzählungen und Novellen, wie "Ina fiera de Ligiaun" (1962), "Las marletgas da Paul Luziet" (1956) oder "Il taur dil Toni Tin" (1959). Von G. stammen an die zehn Biografien romanischer Persönlichkeiten und rund fünfzig historische Abhandlungen, darunter eine dreibändige Geschichte des rätoromanischen Theaters ("Historia dil teater romontsch"– in: Ischi 22/1932; 23/1933; 47/1961) wie auch eine Geschichte des surselvischen Journalismus ("Historia della schurnalistica sursilvana 1836–1928"). G. war auch Mitverfasser des rätoromanischen Theaterführers "Muossavia dramatic sursilvan e ladin" (1947) und dessen Nachfolgewerken. Mit dem Theater verbunden war G. ebenfalls als Autor der Lustspiele "Il sfrusader" (Der Wilderer) und "Gion Tuella, il poet e tillatrau" (Gion Tuella, der Dichter und Gelahrte), als Übersetzer mit "Sill’alp de Sevgein" (Auf der Alp Seewis, nach Gion Antoni Hitz), "La dunschala dil casti ner" (Die Jungfrau der schwarzen Burg, nach einem historischen Drama von Ernst von Wildenbruch) oder "Il caplon perpeten" (1956, "Dr ewig Vikar" von Otto Wolf). In jungen Jahren wirkte G. als Regisseur in Chur und Ems.

Litteratura

  • Bündnerische kulturelle Arbeitsgemeinschaft (ed.): Bündner Maler, Bildhauer, Komponisten der Gegenwart, Chur 1960.
  • Bezzola, Reto R.: Litteratura dals Rumauntschs e Ladins, Lia Rumantscha, Cuira 1979.
  • Deplazes, Gion: Funtaunas, Istorgia da la litteratura rumantscha per scola e pievel, tom 3, Lia Rumantscha, Cuira 1990.
  • Deplazes, Gion: Die Rätoromanen. Ihre Identität in der Literatur, Desertina, Mustér 1991.


Autur: Gion Deplazes



Bibliografische Angaben zu diesem Artikel:

Deplazes, Gion: Guglielm Gadola, in: Kotte, Andreas (Hg.): Theaterlexikon der Schweiz, Chronos Verlag Zürich 2005, Band 1, S. 667–668.

Normdaten

Vorlage:Normdaten