Giatgen Mitgel Uffer

Aus Theaterlexikon - CH
Zur Navigation springen Zur Suche springen

* 25.12.1883 Savognin GR, † 3.7.1965 Muralto TI. Bab da l’autur Leza U. e da l’autura Margarita U.

Dal 1900–03 seminari da magisters a Cuira e curs da perfecziunament a l’universitad da Friburg. Dal 1903–18 magister a Tinizong, dal 1910–16 ulteriura incumbensa d’instrucziun a Cunter. Cunquai che l’instrucziun ha lieu da lez temp mo l’enviern, lavura U. la stad sco secretari d’hotel a Bravuogn, en l’Engiadina ed en il Vallais. Sco sergent da l’infantaria fa U. dal 1914–18 servetsch activ en l’Engiadina. Dal 1919–49 magister primar a Son Gagl, nua ch’el sa domiciliescha per motivs finanzials. Suenter la pensiun sa chasa el ad Orselina-Locarno e sa deditgescha vinavant a sia activitad litterara en lingua rumantscha. U. sa fa in num surtut sco autur da tocs da teater e gieus auditivs. El scriva l’emprim toc da teater rumantsch, en il qual vegnan­ discurrids differents idioms: "Per s’ancleir vot buna viglia" che vegn represchentà pliras giadas en Surmeir ed emess il 1948 dal Radio Zürich. "Per ena cravatta"è l’emprim toc da teater rumantsch che vegn translatà en in’autra lingua ed emess dal radio (emprima emissiun en rumantsch: Radio Zürich, 6.12.1963; en tudestg ils 12.7.1964 cun il titel "E tüüri Grawatte"). Ulteriurs tocs da teater: "Tumasch da l’America", "Igl bov ò aint la stgella", "Davandavos" (premiera il 1964 a Savognin a chaschun da l’inscunter da students interrumantsch, emess dal Radio Zürich, 8.11.1966). Sia translaziun "Mintgign" ("Jedermann" da Hofmannsthal) vegn represchentada sco gieu al liber la stad 2000 a Riom. Gieus auditivs: "Cun sal e pever" (Radio Zürich, 5.3.1954), "Igl viadi a Honolulu" scrit en collavuraziun cun sia figlia Margarita (tschintg idioms, Radio Zürich, 1.3.1957), "Igl trouschateissa" (quatter idioms, Radio Zürich, 27.2.1960). Ultra da quai publitgescha U. il 1944 la collecziun da poesias "Minicolas", il 1946 "Canzunettas e Versets" ed il 1960 las novellas "Valverda".




* 25.12.1883 Savognin GR, † 3.7.1965 Muralto TI. Vater des Autors Leza U. und der Autorin Margarita U.

1900–03 Lehrerseminar in Chur und Fortbildungskurse an der Universität Freiburg. 1903–18 Lehrer in Tinizong, 1910–16 zudem Lehrauftrag in Cunter. Da der Schulunterricht zu dieser Zeit nur im Winter stattfand, arbeitete U. im Sommer als Hotelsekretär in Bergün, im Engadin und im Wallis. Als Wachtmeister der Infanterie leistete U. 1914–18 Aktivdienst im Engadin. 1919–49 Lehrer an der Primarschule in St. Gallen, wohin er aus finanziellen Gründen übersiedelt war. Nach der Pensionierung liess er sich in Orselina-Locarno nieder und widmete sich weiter seiner literarischen Tätigkeit in rätoromanischer Sprache. U. machte sich vor allem als Autor von Theaterstücken und Hörspielen einen Namen. Er verfasste das erste rätoromanische Theaterstück, in dem verschiedene Idiome gesprochen werden: "Per s’ancleir vot buna viglia" (Zum gegenseitigen Verstehen braucht’s guten Willen), das in der Region Oberhalbstein mehrmals aufgeführt und 1948 von Radio Zürich gesendet wurde. "Per ena cravatta" war das erste in eine andere Sprache übersetzte und vom Radio übertragene rätoromanische Theaterstück (Erstausstrahlung in rätoromanischer Sprache: Radio Zürich, 6.12.1963; in deutscher Sprache am 12.7.1964 unter dem Titel "E tüüri Grawatte"). Weitere Theaterstücke: "Tumasch da l’America" (Thomas, der Amerikaner), "Igl bov ò aint la stgella" (Der Ochs hat die Kuhschelle an), "Davandavos" (verkehrte Welt, am interromanischen Studententreffen 1964 in Savognin uraufgeführt, von Radio Zürich am 8.11.1966 gesendet). U.s Übersetzung "Mintgign" von Hofmannsthals "Jedermann" wurde im Sommer 2000 als Freilichtspiel in Riom aufgeführt. Hörspiele: "Cun sal e pever" (Mit Salz und Pfeffer, Radio Zürich, 5.3.1954), "Igl viadi a Honolulu" (Die Reise nach Honolulu) entstand in Zusammenarbeit mit Tochter Margarita (fünf Idiome, Radio Zürich, 1.3.1957), "Igl trouschateissa" (Der Giftmischer, vier Idiome, Radio Zürich, 27.2.1960). U. veröffentlichte ausserdem 1944 den Gedichtband "Minicolas", 1946 "Canzunettas e Versets" und 1960 die Novellen "Valverda".

Distincziuns

  • 1952 premi da la Fundaziun svizra Schiller en ina concurrenza per tocs da teater rumantschs per "Per ena cravatta",
  • 1953 3. premi per "Igl viadi a Honolulu" en la concurrenza da la Societad svizra da radio per gieus auditivs rumantschs.

Litteratura

  • Deplazes, Gion: Funtaunas, Istorgia da la litteratura rumantscha per scola e pievel, tom 3, Lia Rumantscha, 1990.

Relasch

  • Archiv svizzer da litteratura, Berna.


Autura: Violanta Spinas Bonifazi



Bibliografische Angaben zu diesem Artikel:

Bonifazi, Violanta Spinas: Giatgen Mitgel Uffer, in: Kotte, Andreas (Hg.): Theaterlexikon der Schweiz, Chronos Verlag Zürich 2005, Band 3, S. 1981–1982.

Normdaten

Vorlage:Normdaten