Gion Peder Thöni

Aus Theaterlexikon - CH
Zur Navigation springen Zur Suche springen

* 11.5.1921 Stierva GR, era scrit Thöny.

Seminari da magisters a Cuira, suenter magister primar. Studi a l’universitad da Friburg ch’el terminescha cun la patenta da magister secundar. Magister en differentas scolas en il Grischun, dal 1954 fin la pensiun il 1983 a Riehen. T. è er autur e scriva tranter auter tocs da teater rumantschs, sketschs e gieus auditivs, per exempel ils dramas "La fantschela da Belfort" (represchentà per l’emprima giada il 1945 ad Alvagni da la scola secundara, manuscrit) ed "Igls Runcs da Pardatscha" (1982), il gieu cun chant "La steiva da filar" che sa basa sin in vegl text popular da la Val Schons cun musica da Tumasch Dolf (represchentà per l’emprima giada il 1947 a Tinizong d’in chor da giuvenils da Lantsch, manuscrit), las cumedias "La cuppa tschallaura" (represchentà per l’emprima giada il 1978 a Casti d’ina gruppa da teater dal Surmeir, publitgà il 1980), "En anghel d’en drac" (premiera a Tinizong, publitgà il 1986) ed ils sketschs "Igl paraplui" (represchentà per l’emprima giada il 1947 ad Alvagni da la scola secundara, manuscrit), "Tegn Muc pladescha famegl" (betg represchentà, manuscrit) e "Davant la porta digl parveis" (represchentà per l’emprima giada il 1948 a Stierva da la cumpagnia da mats, manuscrit), ed ils gieus auditivs "L’avertura dalla veiadafer" (emess per l’emprima giada il 1953 dal Radio Rumantsch, publitgà il 1955) e "Bod ègl Nadal" (emess per l’emprima giada il 1955 dal Radio Rumantsch, manuscrit). El translatescha er tocs da teater en surmiran, per exempel "La mort dal poet" da →Tista Murk e "Sontga Genoveva" da →Carli Fry. En pli scriva T. collecziuns da poesias sco "Pass ainten la neiv" (1969), "Scalign, scalot, zampugn" (1973) e la collecziun da raquints "Fultscheidas e raschladas" (1983, ensemen cun Peder Cadotsch). Autur d’ina grammatica surmirana ("Rumantsch-Surmeir. Grammatica per igl idiom surmiran", 1969) e da numerusas lavurs istoricas e schurnalisticas sco er redactur da la revista "Igl noss sulom" (1952–71). T. cumpona pliras ovras musicalas ed è il 1946 in dals confundaturs da l’Uniun da scripturs rumantschs.




* 11.5.1921 Stierva GR, auch Thöny.

Lehrerseminar in Chur, danach als Primarlehrer tätig. Studium an der Universität Fribourg, das er mit dem Sekundarlehrerpatent abschloss. Lehrer an verschiedenen Schulen in Graubünden, 1954 bis zu seiner Pensionierung 1983 in Riehen. T. war auch als Autor tätig, er schrieb unter anderem rätoromanische Theaterstücke, Sketche und Hörspiele, darunter Dramen wie "La fantschela da Belfort" (Die Magd von Belfort, 1945 uraufgeführt von der Sekundarschule in Alvaneu, Manuskript) und "Igls Runcs da Pardatscha" (Die Runcs von Pardatscha, 1982), das Singspiel "La steiva da filar" (Die Spinnstube), basierend auf einem alten Volkstext aus dem Schamsertal mit Musik von Tumasch Dolf (1947 Uraufführung durch einen Jugendchor aus Lantsch/Lenz in Tinizong, Manuskript), Komödien wie "La cuppa tschallaura" (Die Oberländerschüssel, Uraufführung 1978 in Tiefencastel durch eine Theatergruppe aus dem Oberhalbstein, publiziert 1980), "En anghel d’en drac" (Ein Engel von einem Hausdrachen, uraufgeführt in Tinizong, publiziert 1986) und Sketche wie "Igl paraplui" (Der Regenschirm, 1947 uraufgeführt von der Sekundarschule in Alvaneu, Manuskript), "Tegn Muc pladescha famegl" (Tegn Muc heuert einen Knecht an, unaufgeführt, Manuskript) und "Davant la porta digl parveis" (Vor der Himmelspforte, 1948 uraufgeführt von der Jungmannschaft in Stierva, Manuskript) sowie Hörspiele wie "L’avertura dalla veiadafer" (Die Eröffnung der Eisenbahnlinie, 1953 Erstsendung Radio Rumantsch, publiziert 1955) und "Bod ègl Nadal" (Bald ist Weihnachten, 1955 Erstsendung Radio Rumantsch, Manuskript). Er übersetzte auch Theaterstücke in das Oberhalbsteiner Idiom, beispielsweise →Tista Murks "La mort dal poet" und →Carli Frys "Sontga Genoveva". T. verfasste ausserdem Gedichtbände wie "Pass ainten la neiv" (1969), "Scalign, scalot, zampugn" (1973) und den Erzählband "Fultscheidas e raschladas" (1983, zusammen mit Peder Cadotsch). Verfasser einer Grammatik des Idioms Surmiran ("Rumantsch-Surmeir. Grammatica per igl idiom surmiran", 1969) und zahlreicher historischer und journalistischer Arbeiten sowie Redaktor der Zeitschrift "Igl noss sulom" (1952–71). Komponist mehrerer musikalischer Werke. T. zählte 1946 zu den Mitbegründern der Uniun da scripturs rumantschs, des rätoromanischen Schriftstellerverbands.

Distincziuns

  • 1984 premi da la Fundaziun svizra Schiller,
  • 1991 premi da renconuschientscha dal chantun Grischun.

Litteratura

  • Deplazes, Gion: Funtaunas, Istorgia da la litteratura rumantscha per scola e pievel, tom 4, Lia Rumantscha, Cuira 1993.
  • Schmid, Francestg: Laudatio per Gion Peder Thöni, en: Sulom surmiran 81/2002, Uniun rumantscha da Surmeir, Savognin.


Autura: Ursina Guldemond-Netzer



Bibliografische Angaben zu diesem Artikel:

Guldemond-Netzer, Ursina: Gion Peder Thöni, in: Kotte, Andreas (Hg.): Theaterlexikon der Schweiz, Chronos Verlag Zürich 2005, Band 3, S. 1944–1945.

Normdaten

Vorlage:Normdaten