Toni Halter

Aus Theaterlexikon - CH
Zur Navigation springen Zur Suche springen

* 20.11.1914 Valata GR, † 26.12.1986 Vella GR.

Gimnasi a Mustér, seminari da magisters a Cuira, patenta da magister primar, pli tard studi a l’Universitad da Friburg, patenta da magister secundar. Suenter magister primar e secundar a Vella (fin il 1979) ed autur. H. scriva gieus festivs: "Igl um cul halumbart" (represchentaziun il 1947 a Vella), "Il festival de Porclas" (represchentaziun il 1952 a Vella), "La canzun dil Rein" (represchentaziun il 1965 a Glion), "General Demont" (drama istoric, represchentaziuns il 1962 a Vella, il 1963 a Mustér), "Il pur suveran" (1957) e "Nossa ierta. Retoromania 2000" (1985). Scenettas sco "La punt", "Il pult bandunau", "Il pur da Vella tier Chruschtschew", "La fortuna dil horoscop", "Il poet disturbau" e tocs sumegliants vegnan adina puspè represchentads durant sairadas da famiglia e d’uniuns. H. scriva plinavant raquints sco "Fumegl Bistgaun" (1947), "Il misteri da Caumastgira" (1943), "Fein selvadi" (1973) e romans sco "Culan da Crestaulta" (1955), "Il cavalè della Greina" (1960), "Caumsura" (1967) e "Diari suenter messa" (1977). Ediziun e redacziun da la collecziun da paraulas "Nossas praulas" (1952 e 1974) e da cudeschs da leger sco "Mia patria" (1949) ed "A mesiras" (1971). En numerus artitgels da pressa s’exprima H. davart problems culturals dal pievel rumantsch. A Vella è H. er organist, dirigent dal chor maschadà, president communal e deputà al Cussegl grond. Ultra da quai è el president da l’Uniun grischuna dals magisters (1973–78) e da la Romania (1951–59), commember d’onur en omaduas uniuns.




* 20.11.1914 Valata GR, † 26.12.1986 Vella GR.

Gymnasium in Disentis, Lehrerseminar in Chur, Primarlehrerpatent, später Studium an der Universität Freiburg, Sekundarlehrerpatent. Danach als Primar- und Sekundarlehrer in Vella (bis 1979) und als Autor tätig. Verfasser von Festspielen: "Igl um cul halumbart" (Der Mann mit der Hellebarde, Aufführung 1947 in Vella), "Il festival de Porclas" (Die Porclasfeier, Aufführung 1952 in Vella), "La canzun dil Rein" (Das Rheinlied, Aufführung 1965, Glion/Ilanz), "General Demont" (historisches Drama, Aufführungen 1962 in Vella, 1963 in Disentis), "Il pur suveran" (Der freie Bauer, 1957) und "Nossa ierta. Reto romania 2000" (Unser Erbe, 1985). Sketche wie "La punt" (Die Brücke), "Il pult bandunau" (Das verlassene Pult), "Il pur da Vella tier Chruschtschew" (Der Bauer aus Vella bei Chruschtschew), "La fortuna dil horoscop" (Das Glück des Horoskops), "Il poet disturbau" (Der gestörte Dichter) und ähnliche Stücke wurden an Familien- und Vereinsabenden immer wieder aufgeführt. H. verfasste ausserdem Erzählungen wie "Fumegl Bistgaun" (1947), "Il misteri da Caumastgira" (1943), "Fein selvadi" (1973) und Romane wie "Culan da Crestaulta" (1955, deutsche Übersetzung "Culan der Pfadsucher", 1959), "Il cavalè della Greina" (1960, deutsche Übersetzung "Rosshirt am Greinapass", 1963), "Caumsura" (1967) und "Diari suenter messa" (1977, deutsche Übersetzung "Konzil im Dorf", 1980). Herausgabe und Redaktion der Märchensammlung "Nossas praulas" (1952 und 1974) und von Lesebüchern wie "Mia patria" (1949) und "A mesiras" (1971, Milchmessen). In zahlreichen Presseartikeln Stellungnahme zu kulturellen Problemen der Rätoromanen. H. war in Vella auch als Organist, Dirigent des gemischten Chores, als Gemeindepräsident und Grossrat tätig. Er war Präsident des Bündner Lehrervereins (1973–78) und der Romania (1951–59), Ehrenmitglied beider Vereine.

Distincziuns

  • 1949, 1962, 1968 premis da renconuschien­tscha da la Fundaziun svizra Schiller,
  • 1960 premi dal cudesch per giuvenils da l’Uniun svizra dals magisters per "Culan da Crestaulta",
  • 1977 premi da radio e televisiun da la Cuminanza Rumantscha Radio e Televisiun,
  • 1975 premi da renconuschientscha e 1985 premi da cultura dal chantun Grischun.

Litteratura

  • Deplazes, Gion: Funtaunas, Istorgia da la litteratura rumantscha per scola e pievel, tom 4, Lia Rumantscha, Cuira 1993.

Relasch

  • possess privat Pieder Antoni Halter, Vella.


Autur: Gion Deplazes



Bibliografische Angaben zu diesem Artikel:

Deplazes, Gion: Toni Halter, in: Kotte, Andreas (Hg.): Theaterlexikon der Schweiz, Chronos Verlag Zürich 2005, Band 2, S. 789.

Normdaten

Vorlage:Normdaten